Kraanmachines: kansspel of manipulatie?

Kraanmachines, de bekende automaten met knuffels die vaak te vinden zijn op kermissen en in winkelcentra, staan centraal in een groeiend debat in Rio de Janeiro, de op een na grootste stad van Brazilië. Wat voor kinderen onschuldig en amusant lijkt, wordt nu door de autoriteiten beschouwd als een vorm van kansspel.

Deze verandering in de publieke opinie is gebaseerd op het idee dat winnen bij deze machines grotendeels afhangt van toeval en niet van vaardigheid. Voor velen is het grijpen van een knuffel puur een kwestie van geluk. De grijparmen lijken soms pas stevig vast te houden na meerdere mislukte pogingen, waardoor het spel risicovoller wordt, vooral voor jonge spelers en kinderen.

De autoriteiten van Rio de Janeiro grijpen in

De situatie werd recent ernstiger. Op 16 augustus 2024 voerde de politie van Rio een reeks invallen uit op verschillende locaties waar kraanmachines stonden. In totaal werden 16 locaties doorzocht. De autoriteiten namen niet alleen de machines zelf in beslag, maar ook een grote hoeveelheid elektronica: laptops, tablets en mobiele telefoons. Bovendien werden tijdens de acties vuurwapens en knuffels gevonden en in beslag genomen.

Maar de kernvraag blijft: schuilen er criminele netwerken achter deze kraanmachines? De lokale autoriteiten vermoeden van wel. Onderzoek wijst erop dat criminele groepen mogelijk verantwoordelijk zijn voor de exploitatie van deze apparaten. Naast het beheren van kraanmachines zouden ze ook betrokken zijn bij andere illegale activiteiten, zoals gokautomaten en de populaire loterij “Animal Game”. Deze onthullingen versterken de twijfels over de legaliteit van deze spellen.

Een probleem voor jongeren en gezinnen

De politie benadrukt de risico’s van deze machines voor kinderen. Aangetrokken door de belofte van een knuffel, geven zij vaak onbewust hun zakgeld uit zonder de valkuilen te beseffen. Verslaving en financiële verliezen zijn zorgwekkende fenomenen, vooral onder jongeren, de voornaamste gebruikers van deze machines. Volgens de Braziliaanse autoriteiten zijn jongeren extra kwetsbaar en kunnen ze al op jonge leeftijd een problematisch gokgedrag ontwikkelen.

De Braziliaanse autoriteiten hebben dit jaar al meerdere kraanmachines in beslag genomen. In februari alleen al nam de politie in Rio 80 apparaten en 13.000 knuffels in beslag, die oorspronkelijk vernietigd zouden worden. Uiteindelijk werden de knuffels geschonken aan slachtoffers van de catastrofale overstromingen in de naburige staat Rio Grande do Sul. Deze herverdeling hielp niet alleen de kritiek op het beheer van in beslag genomen goederen te verzachten, maar benadrukte ook het belang van humanitaire initiatieven.

Dit is niet de eerste keer dat Braziliaanse autoriteiten hard optreden tegen kraanmachines. Ook steden als São Paulo en Curitiba hebben geprobeerd deze apparaten te verbieden, omdat ze als vermomde gokmachines worden beschouwd. Toch blijft het een uitdaging om de diepgewortelde gokcultuur en de goed georganiseerde netwerken achter deze machines aan te pakken.

Een kwestie van legaliteit en ethiek

De discussie over kraanmachines roept belangrijke vragen op over de legaliteit van kansspelen in Brazilië en hoe de overheid met deze apparaten moet omgaan. In Rio beroepen de autoriteiten zich op de Braziliaanse wetgeving inzake kansspelen, die bepaalde vormen van gokken verbiedt. Hoewel kraanmachines niet overal ter wereld als kansspelen worden beschouwd, is de wetgeving in Brazilië strikter op dit gebied.

Voor veel experts is het vooral een ethische kwestie. Profiteren deze machines van menselijke kwetsbaarheid? Gokverslaving is wereldwijd een groeiend probleem, en de Braziliaanse autoriteiten zoeken naar oplossingen om de bevolking, vooral jongeren, te beschermen tegen deze vermomde vormen van kansspel.

Het verschil tussen arcadegokkers en casinospelers

Volgens een studie van de Universiteit van Maastricht verschillen arcadegokkers en casinospelers sterk in gedrag, motivatie en consumptiegewoonten. Door hun voorkeuren en attitudes te analyseren, kunnen we de dynamiek van beide vormen van entertainment beter begrijpen.

Arcades worden vaak gezien als toegankelijke vrijetijdsruimtes waar spelers samenkomen om plezier te maken zonder financiële druk. Uit het onderzoek blijkt dat arcadebezoekers meestal gelegenheids­spelers zijn die vooral uit zijn op amusement en vaardigheidstests. Zij lopen minder risico om geld te verliezen en spelen voornamelijk voor de lol en vriendschappelijke competitie.

Casinospelers daarentegen worden vaker gedreven door financiële motieven. Waar sommige arcadebezoekers puur voor het plezier spelen, zoeken casinospelers meestal naar manieren om hun winst te maximaliseren of hun geluk te beproeven met hoge inzetten. De studie toont aan dat casino’s spelers aantrekken die niet alleen vermaak zoeken, maar ook gokspellen gebruiken om stress en angst te beheersen. Het financiële aspect speelt hierbij een cruciale rol, waardoor sommige spelers grotere risico’s nemen.

Een belangrijke reden voor deze verschillen ligt in de psychologische profielen van beide groepen. Arcadegokkers hebben over het algemeen een lager risico op gokverslaving, omdat hun doel vooral plezier en socialisatie is. Casinospelers daarentegen kunnen gedreven worden door emotionele of financiële behoeften, wat hun kwetsbaarheid voor verslaving vergroot.

De fundamentele verschillen tussen arcadebezoekers en casinospelers laten niet alleen uiteenlopende gedragingen zien, maar ook diepgaandere implicaties over hoe elk individu gokspellen ervaart.

Het Belgische standpunt

In België is de wetgeving op kansspelen gericht op het beschermen van spelers en het reguleren van exploitanten. Casino’s, online gokken en loterijen vallen onder strikte vergunningen en controles. Er bestaat echter een opmerkelijke uitzondering voor spellen in pretparken en op kermissen. Volgens artikel 3 van de kansspelwet worden niet als kansspelen beschouwd: “de spelen die worden geëxploiteerd in pretparken of door foorkramers ter gelegenheid van kermissen, jaarmarkten of soortgelijke gelegenheden”.

Oorspronkelijk vond de wetgever dat de inzetten op kermissen te laag waren om strenge regelgeving te rechtvaardigen. Maar met de evolutie van attracties bieden sommige machines nu aanzienlijke prijzen, zoals smartphones, spelconsoles of televisies met een waarde van meer dan 1.000 euro. Dit roept vragen op over de relevantie van de huidige wettelijke uitzondering.

Gezien deze ontwikkelingen vraagt de Belgische Kansspelcommissie zich af of de definitie van “lage inzet of lage winst” in de wet moet worden herzien. Het gebrek aan een precieze definitie creëert een grijze zone die door sommige exploitanten wordt benut. Totdat een mogelijke wetswijziging plaatsvindt, ligt de verantwoordelijkheid bij ouders en opvoeders om jongeren bewust te maken van de risico’s van kraanmachines en andere lunaparkspelen.