Het ongelooflijke verhaal van blackjack

Je vindt het terug in elk casino ter wereld, van Las Vegas tot Monte-Carlo en op online speelplatforms. Blackjack, een schijnbaar eenvoudig kaartspel maar met een geduchte strategie, fascineert spelers en statistici al eeuwenlang. Toch kent maar weinig mensen de echte oorsprong, die vaak wordt gereduceerd tot een Amerikaans verhaal. In werkelijkheid is de geschiedenis van blackjack veel ouder, complexer en internationaal.

Vergeten Europese wortels

Lang voordat de lichten van Las Vegas de zwarte en rode kaarten deden schitteren, vindt het spel dat we nu kennen als blackjack zijn wortels in een veel oudere tijd dan men zou vermoeden.

In 1613 publiceert Miguel de Cervantes (beroemd auteur van Don Quichot) “Las Novelas Ejemplares”, een reeks verhalen met marginale personages in het Gouden Eeuw Spanje. In een van deze verhalen, Rinconete y Cortadillo, wordt een spel genoemd genaamd veintiuna (eenentwintig). Cervantes levert hiermee niet alleen het allereerste schriftelijke bewijs van een spel dat lijkt op blackjack, maar specificeert ook de context: een laagwaardig spel, gespeeld door schurken en randfiguren, ver verwijderd van aristocratische salons.

Maar betekent dit dat Spanje de uitvinder van blackjack is? Spelhistorici zijn voorzichtig. Eenentwintig lijkt een natuurlijke evolutie van een veel ouder spel: eenendertig, waarvan de vroegste sporen teruggaan tot de 15e eeuw. In 1440 verwijst de Italiaanse monnik Bernardin van Siena in een vurige preek tegen kansspelen naar een populair kaartspel, dat in een Franse vertaling uit 1464 expliciet wordt genoemd als Trente-et-un.

De sociale opwaardering van een populair spel

Pas in de 18e eeuw duikt eenentwintig op in de respectabelere kringen van de Franse samenleving. Het spel staat in geen van de eerste edities van “L’Académie des jeux”, het belangrijkste regelboek van die tijd, maar verschijnt geleidelijk aan in Engelse verzamelingen rond de 19e eeuw. De editie van 1800 van “Hoyle’s Games” bevat de eerste Engelse beschrijving, wat wijst op internationale verspreiding.

Waarom zo’n groot verschil tussen populaire praktijk en literaire erkenning? De verklaring is sociaal: de eerste boeken over spellen waren gericht op geletterde klassen, en kroegspelen hadden daarin geen plaats. De statusverandering van het spel kan worden verklaard door een belangrijke technische innovatie: de introductie van de alternatieve waarde van de aas, die nu 11 punten kan tellen in plaats van slechts 1.

Deze innovatie verandert de dynamiek van het spel radicaal. Het maakt het mogelijk om het totaal van 21 te bereiken met slechts twee kaarten (een aas en een plaatje) in plaats van drie zoals bij de versie van Cervantes. Het spel wordt sneller, strategischer en aantrekkelijker voor een breder publiek.

De Amerikaanse aanpassing: de geboorte van blackjack

De geschiedenis van de naam blackjack is omgeven door volkslegendes die nog steeds circuleren, zelfs onder de meest fanatieke spelers. Volgens het meest verspreide verhaal, toen eenentwintig in de Verenigde Staten werd geïntroduceerd (volgens versies aan het begin van de 19e eeuw, tijdens de Eerste Wereldoorlog, of in de jaren 1930), zouden speelhuizen klanten hebben willen lokken met aantrekkelijke bonussen. Eén daarvan zou een uitzonderlijke uitbetaling van tien tegen één hebben gegeven als de speler een hand had met de schoppenaas en een zwarte boer (klaver of schoppen). Dit winnende duo zou “blackjack” zijn genoemd, een naam die bleef hangen, ook nadat de bonus werd afgeschaft.

Een aantrekkelijk, makkelijk te onthouden en breed verteld verhaal… maar historisch twijfelachtig.

De beroemde Franse kaartspelhistoricus Thierry Depaulis betwijfelt deze geromantiseerde versie sterk. In zijn onderzoek legt hij uit dat de naam blackjack waarschijnlijk ontstond tijdens de Klondike-goudkoorts, tussen 1896 en 1899, in het noordwesten van Canada. De goudzoekers, die hun geluk beproefden in deze ijzige gebieden, speelden een Amerikaanse versie van eenentwintig. Voor hen verwees de term blackjack niet naar een specifieke combinatie van kaarten, maar simpelweg naar de klassieke premium hand: een aas en een kaart met tien punten.

Maar waarom die naam? Depaulis stelt een originele hypothese voor: het woord blackjack werd ook gebruikt om een bekend mineraal te benoemen, zwarte blende, vaak aanwezig in goud- of zilveraders. Het is dus mogelijk dat mijnwerkers deze minerale naam overdroegen op de beste hand in het spel, als een soort symbolische link tussen ondergrondse rijkdom en spelrijkdom.

Regels, valsspel en evolutie

In de loop der jaren worden de regels uniformer. Blackjack wordt een hoeksteen van Amerikaanse casino’s, vooral met de legalisering van gokken in de staat Nevada in 1931. Toch beginnen de tijden met veel achterdocht. Casino’s vrezen valsspelen – gemerkte kaarten, bevooroordeelde verdeling, gecodeerde signalen.

In de jaren 1950 verschijnen de eerste strategiehandleidingen. Maar het is Edward Thorp, een Amerikaanse wiskundige, die het spel verandert met zijn boek “Beat the Dealer” uit 1962. Door het principe van kaartentellen te introduceren, bewijst hij dat spelers een statistisch voordeel kunnen behalen ten opzichte van het huis.

Dit leidt tot een golf van repressie in casino’s, die hun regels aanpassen om het kaartentellers moeilijker te maken: automatische kaartschudmachines, meer spelende decks, strengere bewaking.

Blackjack en populaire cultuur

Voorbij de groene tafels wordt blackjack een culturele icoon. Het staat centraal in beroemde films zoals 21, geïnspireerd op een waargebeurd verhaal over MIT-studenten die fortuinen winnen door kaartentellen. Dit mythe van de rebelse genie tegenover het casino-imperium fascineert.

In het digitale tijdperk blijft blackjack groeien. Het is een van de populairste kaartspellen op online casino platforms. Maar zijn dominantie is niet absoluut: in sommige Aziatische regio’s overheerst baccarat.