Het Europees Hof van Justitie heeft geoordeeld dat de Europese Commissie haar taken niet optimaal heeft uitgevoerd in een langlopend dossier over het Nederlandse gokmonopolie. Volgens het arrest moet de Commissie daarom haar onderzoek opnieuw bekijken.
Wat is de kern van dit onderzoek?
De Europese Commissie moet heronderzoeken of Nederland in 2014 bepaalde bedrijven onterecht heeft bevoordeeld door hun exclusieve gokrechten simpelweg te verlengen. Het gaat om Holland Casino, Lotto en de Staatsloterij, die jarenlang een gesloten marktpositie hadden.
EGBA vraagt om nieuw onderzoek
Het Europees Hof van Justitie heeft de EGBA gelijk gegeven in haar beroep tegen de weigering van de Europese Commissie om een gericht onderzoek te starten naar staatssteun bij het toekennen van loterijvergunningen in Nederland.
EGBA staat voor de European Gaming and Betting Association. Leden zijn onder meer Unibet, Bwin en Bet365, die zich al jaren inzetten voor eerlijke markttoegang in Nederland. Laten we even terugkijken naar de voorgeschiedenis.
Bestaan van exclusieve overheidsvergunningen
Tot 2021 was online gokken verboden in Nederland, en ook fysiek gokken werd strikt gecontroleerd. Slechts enkele ondernemingen kregen exclusieve overheidstoelatingen om kansspelen aan te bieden.
- Holland Casino had een monopolie op fysieke casino’s.
- Lotto (Nederlandse Loterij) kreeg de exclusieve rechten op loterijen en sportweddenschappen (Toto).
- Staatsloterij (de Nederlandse Staatsloterij) bezat het monopolie op de gelijknamige loterij.
- Loterijen ten voordele van goede doelen, zoals de bekende Postcode Loterij, beschikten eveneens over vaste licenties zonder concurrentie.
Andere partijen kregen geen enkele kans om deel te nemen en werden automatisch buitenspel gezet. Buitenlandse ondernemingen die elders in Europa legaal actief waren, werden volledig genegeerd.
Terugblik op de situatie in 2014
Wat gebeurde er in 2014? Nederland besloot toen om die vergunningen automatisch te verlengen, zonder openbare aanbesteding en zonder andere partijen zelfs maar de kans te geven om mee te dingen.
De EGBA beschouwde dit als een vorm van staatssteun, waarbij enkele geselecteerde bedrijven een aanzienlijk economisch voordeel kregen.
Volgens de Europese regels moet een dergelijk voordeel zorgvuldig worden beoordeeld. De Europese Commissie voerde slechts een kort onderzoek uit en concludeerde dat er geen probleem was. Met andere woorden: zaak gesloten.
Europees Hof van Justitie berispt Europese Commissie
Jaren later kwam het Europees Hof van Justitie tot de conclusie dat de Europese Commissie tekortgeschoten was. Ze had volgens het Hof grondig moeten nagaan of het verlengen van deze exclusieve rechten aan Nederlandse aanbieders onrechtmatige staatssteun kon vormen.
Daarom wordt de Commissie opgedragen het monopolie grondiger te onderzoeken, met bijzondere aandacht voor de volgende punten:
- In welke mate genoten de betrokken partijen economische voordelen dankzij hun verworven monopolie?
- Is dit niet in strijd met de Europese regels inzake vrije markt en staatssteun?
- Werden andere spelers onterecht uitgesloten doordat zij niet eens de kans kregen mee te dingen? Bijvoorbeeld de leden van de European Gaming and Betting Association (EGBA).
Niemand beweert dat Nederland schuldig is, maar men stelt dat de gevolgde procedure gebrekkig en ernstig tekortgeschoten was. De verwachtingen werden eenvoudigweg niet ingelost.
Wat kunnen de gevolgen zijn van een nieuw onderzoek?
Deze uitspraak kan op lange termijn grote gevolgen hebben als blijkt dat er inderdaad sprake was van onrechtmatig verkregen staatssteun.
- De Europese Commissie kan Nederland dan verplichten om de voordelen terug te draaien of terug te vorderen.
- Andere bedrijven kunnen schadeclaims voorbereiden, en het oude gokbeleid zal kritisch worden geëvalueerd.
Dit heeft ook betrekking op de dominante positie van de Nederlandse Loterij, die na de fusie van Lotto met de Staatsloterij haar machtspositie behield, zelfs na de inwerkingtreding van de Wet KOA op 1 oktober 2021.
Waarom de EGBA deze kwestie niet loslaat
De EGBA vertegenwoordigt buitenlandse gokbedrijven die jarenlang van de Nederlandse markt waren uitgesloten. Deze bedrijven waren online actief in vele Europese landen, maar in Nederland bleef de markt gesloten.
De EGBA krijgt nu de kans om druk uit te oefenen op Brussel en Den Haag om de markt eerlijker te maken en duidelijkheid te krijgen over de gevolgde procedures.
EGBA:
“De Commissie moet altijd zorgen voor een grondig onderzoek, zeker wanneer het gaat om nationale monopolies die de concurrentie beperken.”
Wat deze kwestie níet betekent
Dit arrest heeft niets te maken met claims tegen illegale casino’s zoals Unibet of PokerStars. Het betreft de oude monopoliestructuren van vóór 2021.
Bovendien is er nog geen uitspraak gedaan over mogelijke aansprakelijkheid of compensatie.
Concreet is dit puur een berisping van de Europese Commissie.
Wat moet er nu gebeuren?
De Europese Commissie moet nu een volledig onderzoek uitvoeren, terwijl de EGBA en andere betrokken partijen de situatie nauwlettend volgen.
De partijen die een monopolie hadden, evenals de Nederlandse toezichthouders, houden dit dossier scherp in de gaten.
Als er sprake blijkt van staatssteun, kunnen daar juridische gevolgen aan verbonden zijn.